Ministerstwo Rozwoju i Technologii przygotowuje kolejną nowelizację Prawa budowlanego, która zgodnie z założeniami ma wejść w życie w I kwartale 2023 r. Opublikowany 16 listopada 2022 r. projekt nowelizacji m.in. przewiduje nowe definicje, wprowadza oświadczenie do odwołania i zażalenia, rozszerza katalog budów i robót budowlanych niewymagających decyzji o pozwoleniu na budowę, a wymagających dokonania zgłoszenia oraz budów zwolnionych z obowiązku uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę oraz dokonania zgłoszenia. Zmienia terminy w zakresie nałożenia kary finansowej na organ, umożliwia przeniesienie decyzji o pozwoleniu na budowę w części i wprowadza tzw. mechanizmu „żółtej kartki”. Przywraca rzeczoznawstwo budowlane jako samodzielną funkcję techniczną w budownictwie. Zmienia również zasady oddania do użytkowania obiektu budowlanego oraz zakłada rezygnację ze stemplowania i zatwierdzania projektów dołączanych do zgłoszeń i wniosków o pozwolenie na budowę.
Nowe definicje
W obliczu wojny na Ukrainie do Prawa budowlanego mają być wprowadzone definicje przydomowego schronu i przydomowego ukrycia doraźnego.
Przydomowym schronem ma być wolnostojąca budowla ochronna o konstrukcji zamkniętej i hermetycznej, o powierzchni użytkowej do 35 m2 przeznaczona do ochrony użytkowników budynku mieszkalnego jednorodzinnego przed skutkami założonych zagrożeń militarnych, ekstremalnych zjawisk pogodowych i skażeń, znajdująca się pod ziemią lub częściowo zagłębiona w gruncie.
Natomiast przydomowym ukryciem doraźnym będzie wolnostojąca budowla ochronna o konstrukcji niehermetycznej, o powierzchni użytkowej do 35 m2 przeznaczona do ochrony użytkowników budynku mieszkalnego jednorodzinnego przed skutkami założonych zagrożeń militarnych i ekstremalnych zjawisk pogodowych, znajdująca się pod ziemią lub częściowo zagłębiona w gruncie.
Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa określi, w drodze rozporządzenia, warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać przydomowe schrony i ukrycia doraźne o powierzchni użytkowej do 35 m2 oraz ich usytuowanie.
Zdaniem projektodawcy zaproponowana powierzchnia 35 m2 jest wystarczająca dla realizacji małych schronów przydomowych zapewniających ochronę właścicielowi i członkom jego rodziny. Projektowane ułatwienia mogą wpłynąć na podniesienie indywidualnego poziomu bezpieczeństwa obywateli.
Budowa przydomowych schronów i ukryć doraźnych, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane ma nie wymagać decyzji o pozwoleniu na budowę, ale będzie realizowana na podstawie zgłoszenia.
Oświadczenie do odwołania i zażalenia
Do Prawa budowlanego ma zostać wprowadzony wywołujący kontrowersje obowiązek dołączenia do odwołania lub zażalenia oświadczenia złożonego pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, że odwołujący jest świadomy odpowiedzialności karnej za umyślne wprowadzenie organu II instancji w błąd co do faktów lub okoliczności mających znaczenie dla sprawy.
Powstaje wątpliwość czy rozwiązanie to jest zgodne z art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi, że każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa. Dodatkowo na podstawie art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Istnieje także obawa, że podobna zmiana zostanie wprowadzona w innych procedurach odwoławczych lub jako reguła w Kodeksie postępowania administracyjnego.
Projektodawca wyjaśnił, że zmiana ta ma na celu wprowadzenie ograniczeń wnoszenia odwołań od decyzji oraz zażaleń na postanowienia przez strony postępowania, których celem nie jest walka o własne prawa, ale takie działanie (zwłaszcza umyślne podawanie w odwołaniu czy zażaleniu nieprawdziwych informacji), które ma na celu wydłużenie postępowania i utrudnienie realizacji inwestycji.
Występowanie patologii w zakresie zaskarżania postanowień i decyzji administracyjnych nie uzasadnia jednak wprowadzenia ww. oświadczenia. Należy poszukiwać innych rozwiązań, które przyspieszałyby postępowania i przeciwdziałały bezzasadnemu składaniu środków zaskarżenia (np. wprowadzenie szczególnych wymogów formalnych dotyczących treści odwołania lub zażalenia).
Czasami w postępowaniu strony reprezentują pełnomocnicy a oświadczenie powinien złożyć osobiście odwołujący. Wprowadzenie tego rozwiązania będzie zatem dodatkowym wyzwaniem organizacyjnym dla pełnomocników, którzy w terminie do wniesienia zażalenia (7 dni) lub odwołania (14 dni) będę musieli uzyskać takie oświadczenie od reprezentowanej strony. Co prawda organ będzie mógł wezwać wnoszącego do usunięcia takiego braku w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż 7 dni, z tym że wezwanie to nie powinno nastąpić później niż po upływie 14 dni od dnia wpływu odwołania lub zażalenia.
Zwolnienie z uzyskania pozwolenia na budowę
Ustawodawca chce rozszerzyć katalog:
- budów niewymagających decyzji o pozwoleniu na budowę, a wymagających dokonania zgłoszenia (np. kiosków i pawilonów sprzedaży ulicznej o powierzchni zabudowy nie większej niż 15 m2; bezodpływowych zbiorników na wody opadowe lub roztopowe o pojemności większej niż 5 m3 i nie większej niż 15 m3; jednokondygnacyjnych budynków gospodarczych i wiat o prostej konstrukcji związanych z produkcją rolną o powierzchni zabudowy do 300 m2, przy rozpiętości konstrukcji nie większej niż 6 m i wysokości nie większej niż 6 m, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane; masztów flagowych o wysokości od 3 m do 7 m posadowionych na gruncie; przydomowych schronów i ukryć doraźnych, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane);
- budów niewymagających ani decyzji o pozwoleniu na budowę, ani zgłoszenia (np. bezodpływowych zbiorników na wody opadowe lub roztopowe o pojemności nie większej niż 5 m3; masztów flagowych o wysokości do 3 m posadowionych na gruncie);
- robót budowlanych niewymagających decyzji o pozwoleniu na budowę, ale wymagających dokonania zgłoszenia (np. przebudowa przegród zewnętrznych oraz elementów konstrukcyjnych budynków polegająca na wykonaniu, powiększeniu lub zmniejszeniu okien lub drzwi, o ile nie prowadzi ona do zwiększenia obszaru oddziaływania obiektu poza działkę, na której budynek jest usytuowany).
Kary finansowe
Zmianie ma ulec termin, którego przekroczenie przy wydawaniu decyzji o pozwoleniu na budowę będzie skutkować nałożeniem na organ kary finansowej w wysokości 500 zł za każdy dzień zwłoki. Skróci się on z 65 dni do 21 dni od dnia złożenia wniosku – jeżeli inwestor jest jedyną stroną postępowania albo do 45 dni od dnia złożenia wniosku – jeżeli są inne strony niż inwestor.
Dodatkowo zostanie wprowadzona kara za nieterminowe wydawanie decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę.
Rzeczoznawstwo budowlane
Projekt ustawy przywraca rzeczoznawstwo budowlane jako samodzielną funkcję techniczną w budownictwie oraz ustanawia, jako samodzielną funkcję techniczną w budownictwie, działalność obejmującą sporządzanie opracowań technicznych dotyczących obiektów budowlanych, takich jak oceny techniczne i ekspertyzy techniczne.
Projektodawca wyjaśnił, że przywrócenie rzeczoznawstwa budowlanego jako samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie (usuniętej przepisami ustawy z 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych) umożliwi ponoszenie odpowiedzialności zawodowej, dyscyplinarnej i cywilnej przez rzeczoznawców budowlanych za wykonywanie przez nich obowiązków zawodowych w ramach pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Wpłynie także na wyższą jakość usług świadczonych przez rzeczoznawców i zachęci do wykonywania funkcji rzeczoznawcy budowlanego.
Rzeczoznawcy budowlani byliby m.in. uprawnieni do występowania przed organami i sądami w charakterze biegłych w zakresie uprawnień budowlanych. Z uwagi na niską jakość niektórych opinii oraz rozbieżności w ocenach robót budowlanych dokonywanych przez biegłych zmiany powinny iść krok dalej i uporządkować kompleksowo opiniowanie w zakresie procesu inwestycyjno-budowlanego w postępowaniu cywilnym, karnym i administracyjnym.
Przeniesienie pozwolenia na budowę w części
Ma zostać uregulowana wprost dopuszczalna dotychczas w orzecznictwie sadów administracyjnych możliwość przeniesienia decyzji o pozwoleniu na budowę w części pod warunkiem, że zarówno przenoszona część decyzji, jak i część decyzji, która nie ma być przeniesiona, będą obejmować obiekty budowlane lub zespoły obiektów budowlanych wraz ze związanymi z nimi urządzeniami budowlanymi mogące samodzielnie funkcjonować zgodnie z przeznaczeniem.
W przypadku gdy wniosek będzie dotyczył przeniesienia decyzji w części, nowy inwestor będzie musiał dołączyć do wniosku również oświadczenie o otrzymaniu od dotychczasowego inwestora projektu budowlanego lub kopii projektu sporządzonej w formie pozwalającej na wykorzystanie zgodnie z przeznaczeniem.
Opisane rozwiązanie ma dotyczyć nie tylko przeniesienia decyzji o pozwoleniu na budowę, ale również decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych oraz praw i obowiązków wynikających ze zgłoszenia, wobec którego organ nie wniósł sprzeciwu.
Mechanizm „żółtej kartki”
Organ nadzoru budowlanego (np. powiatowy inspektor nadzoru budowlanego) stwierdzając prowadzenie robót budowlanych w sposób istotnie odbiegający od decyzji o pozwoleniu na budowę, projektu zagospodarowania działki lub terenu, projektu architektoniczno-budowlanego lub przepisów, zgodnie z nowelizacją będzie mógłby najpierw pouczyć inwestora o konieczności doprowadzenia robót budowlanych do stanu zgodnego z ustaleniami i warunkami określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę, projekcie zagospodarowania działki lub terenu lub projekcie architektoniczno-budowlanym lub w przepisach. Organ potwierdzałby pouczenie wpisem w protokole kontroli i wpisem w dzienniku budowy.
Po upływie 60 dni lub przed upływem 60 dni na wniosek inwestora organ nadzoru budowlanego sprawdzałby, czy inwestor doprowadził inwestycję do stanu zgodnego z pozwoleniem na budowę, dokumentacją projektową lub przepisami. Jeżeli okazałoby się, że inwestor usunął niezgodności, to organ nadzoru budowlanego nie podejmowałby dalszych działań. Jeżeli inwestor nie usunąłby niezgodności, to organ nadzoru budowlanego przeprowadzałby postępowanie naprawcze.
Oddanie do użytkowania obiektu budowlanego
Oddanie do użytkowania określonych obiektów budowlanych ma następować już z chwilą złożenia przez kierownika budowy oświadczenia o zakończeniu budowy i możliwości przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego.
Przed przystąpieniem do użytkowania do dokumentacji budowy konieczne będzie dołączenie określonych dokumentów, w tym dokumentacji fotograficznej wykonanej przez kierownika budowy. Powyższe stanowiłoby potwierdzenie, jaki obiekt zostaje oddany do użytkowania i w jakim stanie.
Ustawodawca wskazał, że dokumentacja fotograficzna stanowiłaby materiał dowodowy dla organu nadzoru budowlanego, który dzięki niej mógłby zweryfikować, czy np. w późniejszym czasie doszło w obiekcie budowlanym do jakichkolwiek zmian w stosunku do stanu, w jakim obiekt budowlany został oddany do użytkowania.
Rozszerzona ma być także zasady oddawania do użytkowania obiektów budowlanych w drodze zawiadomienia o zakończeniu budowy oraz ograniczone wydawanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie.
Pozwolenie na użytkowanie będzie wymagane, gdy przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego ma nastąpić przed wykonaniem wszystkich robót budowlanych lub gdy sam inwestor dobrowolnie o to wystąpi, pomimo że uzyskanie takiej decyzji nie będzie wymagane.
Rezygnacja z zatwierdzania projektów
Projektodawca proponuje również rezygnację ze stemplowania i zatwierdzania projektów dołączanych do zgłoszeń i wniosków o pozwolenie na budowę. Organy administracji architektoniczno-budowlanej (np. starostowie) mają nie sprawdzać zgodności projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami techniczno-budowlanymi. Natomiast mają weryfikować zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami.
Usunięta ma zostać także możliwość wydawania odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu zagospodarowania działki lub terenu oraz projektu architektoniczno-budowlanego.
Projektodawca wyjaśnił, że zmiany te mają na celu odciążenie organów administracji architektoniczno-budowlanej i usprawnienie ich działania. Powstaje jednak pytanie jakie zadania mają wykonywać te organy w sytuacji, gdy kolejne nowelizacje Prawa budowlanego stopniowo odbierają im możliwość weryfikacji zamierzeń inwestycyjnych na etapie uzyskiwania pozwolenia na budowę lub dokonania zgłoszenia.
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach dotyczących prawa budowlanego to zadzwoń pod numer 61 852 26 10 lub napisz e-mail na adres pmj@jarzpartner.pl i umów się na pierwszą konsultację w Kancelarii Prawnej Jarzyński & Wspólnicy.
