Od 14 maja 2019 roku biegnie roczny termin upływający 14 maja 2020 roku na wystąpienie o zwrot wywłaszczonych nieruchomości, jeżeli stały się one zbędne na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu a od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, upłynęło 20 lat, albo gdy od wyżej wskazanego dnia, w którym zmieniono Ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (dalej jako: u.g.n.) do upływu tego terminu pozostało nie więcej niż 12 miesięcy [por. art. 2 ust. 1 Ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 roku o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 2019, poz. 801; dalej jako: ustawa z 4 kwietnia 2019 roku) oraz art. 136 ust. 3 i 7 u.g.n. w brzmieniu obowiązującym od 14 maja 2019 roku].
Jeżeli w okresie od 1 stycznia 1998 roku do 14 maja 2019 roku, z powodu braku zgody wszystkich uprawnionych, żądanie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości nie zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia albo nie zostało uwzględnione, poprzedni właściciel albo jego spadkobierca może złożyć do 14 maja 2020 roku żądanie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej nieruchomości albo części wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej części (por. art. 3 ust. 1 ustawy z 4 kwietnia 2019 roku).
Podobnie, w przypadku, gdy w okresie od 1 stycznia 1998 roku do 14 maja 2019 roku, ze względu na nabycie nieruchomości w drodze umowy poprzedzonej rokowaniami, żądanie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części nie zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia albo nie zostało uwzględnione, to poprzedni właściciel albo jego spadkobierca może złożyć do 14 maja 2020 roku żądanie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej nieruchomości albo części wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej części (por. art. 3 ust. 2 ustawy z 4 kwietnia 2019 roku).
Zgodnie z art. 137 u.g.n. nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:
- pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo
- pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany.
Należy zwrócić uwagę, że zmiana u.g.n. dotyczy także zakresu żądania zwrotu, albowiem aktualnie poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą domagać się nie tylko zwrotu całej nieruchomości, ale także udziału w tej nieruchomości albo części wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej części, jeżeli nieruchomość lub jej część stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu (por. art. 136 ust. 3 u.g.n. w brzmieniu obowiązującym od 14 maja 2019 roku).
Istotną zmianą dokonaną w przepisach u.g.n. jest wprowadzenie 20-letniego terminu wygaśnięcia roszczeń o zwrot wywłaszczonej nieruchomości liczonego od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, jeżeli uprawniony nie złożył w tym terminie stosownego wniosku (por. art. 136 ust. 7 u.g.n. w brzmieniu obowiązującym od 14 maja 2019 roku).
Wyżej wymienione terminy i zasady zwrotu uprzednio wywłaszczonych nieruchomości stosuje się odpowiednio do nieruchomości przejętych na podstawie umowy po przeprowadzeniu rokowań (por. art 114 ust. 1 u.g.n. i art. 142a u.g.n. w brzmieniu obowiązującym od 14 maja 2019 roku). Jest to nowość, albowiem w poprzednim stanie prawnym roszczenie o zwrot nieruchomości nabytej na podstawie umowy było niedopuszczalne.
Do spraw o zwrot wywłaszczonych nieruchomości wszczętych i niezakończonych ostateczną decyzją przed wejściem w życie ustawy z 4 kwietnia 2019 roku stosuje się przepisy w brzmieniu zmienionym ustawą z 4 kwietnia 2019 roku, z wyłączeniem nowego brzmienia art. 136 ust. 7 u.g.n. wprowadzającego wskazany powyżej 20-letni termin, w którym można żądać zwrotu nieruchomości.
