Kara umowna jest często stosowana w umowie o roboty budowlane. Służy wzmocnieniu więzi pomiędzy inwestorem a wykonawcą poprzez skłonienie do należytego wykonania zobowiązań umownych. Ustalając kary umowne należy pamiętać o ich precyzyjnym sformułowaniu.
Strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (np. zrealizowania obiektu budowlanego) nastąpi przez zapłatę określonej sumy, czyli kary umownej. Nie można ustalić kary umownej w stosunku do zobowiązań pieniężnych, np. co do zapłaty wynagrodzenia (w takim wypadku stronie przysługują odsetki za opóźnienie). Osoba zobowiązana do zapłaty kary umownej nie może bez zgody osoby, na rzecz której ją ustanowiono, zwolnić się ze zobowiązania przez jej zapłatę.
W umowie o roboty budowlane należy precyzyjnie określić zdarzenia, z których zaistnieniem będzie się wiązać obowiązek zapłaty kary umownej (np. nieterminowe wykonanie obiektu budowlanego).
Wysokość kary umownej
Karę umowną ustala się jako określoną sumę. Określenie wysokości kary umownej nie musi polegać na wskazaniu konkretnej kwoty, wystarczające jest oznaczenie podstaw do jej obliczenia. Dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej w postaci określonego procentu ustalonego wynagrodzenia umownego za każdy dzień zwłoki. Możliwe jest również naliczenie kary umownej w walucie inna niż polska.
Skontaktuj się ze mną
Przepisy Kodeksu cywilnego nie określają górnej granicy kary umownej, którą należy wiązać z wartością przedmiotu świadczenia oraz z przewidywanym uchybieniem umownym. W orzeczeniach sądów pojawiają się różne poglądy co do konieczności ustalenia w umowie górnej granicy kary umownej. Sąd Najwyższy w jednej z najnowszych uchwał z 9 grudnia 2021 r. o sygn. III CZP 16/21 opowiedział się za możliwością zastrzeżenia kary umownej w postaci określonego procentu wynagrodzenia umownego za każdy dzień zwłoki bez określenia końcowego terminu naliczania kary umownej ani jej kwoty maksymalnej.
Wysokość kary umownej powinna być odpowiednia w stosunku do przewinienia umownego, ze względu na przewidzianą w Kodeksie cywilnym instytucję miarkowania kary umownej. Polega ona na tym, że zobowiązany do jej zapłaty może żądać zmniejszenia kary umownej, jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane lub gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Miarkowania dokonuje sąd na wniosek zobowiązanego do zapłaty kary umownej.
Rodzaje kar umownych
Z definicji kary umownej wynika, że może ona zostać zastrzeżona na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (np. zrealizowania obiektu budowlanego). Może obejmować również konkretne uchybienie w zakresie sposobu wykonania zobowiązania (np. co do czasu, jakości itp.).
Możliwe jest również ustalenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z przyczyn, za które odpowiada druga strona. Przyczyny te muszą wiązać się z niewykonaniem zobowiązania, nie mogą dotyczyć np. nieterminowego dokonania płatności przez inwestora. Odstąpienie od umowy oznacza, że miało miejsce niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy przez drugą stronę, co mieści się w definicji kar umownych.
W umowie o roboty budowlane można określić kilka odrębnych kar umownych na wypadek naruszenia poszczególnych obowiązków umownych. Istotne jest, aby kary te się nie wykluczały, tj. nie mogą kompensować tego samego uszczerbku osoby uprawnionej do żądania jej zapłaty.
Kara umowna a odstąpienie od umowy o roboty budowlane
Problem z rozliczeniem kar umownych pojawia się, gdy dochodzi do odstąpienia od umowy przez jedną ze stron. Istnieją rozbieżne poglądy co do możliwości ich dochodzenia po odstąpieniu od umowy. Przede wszystkim nie ma jednolitości co do tego, czy kary umowne wygasają po odstąpieniu od umowy. Można również spotkać się ze stanowiskiem, iż kary umowne z tytułu zwłoki lub opóźnienia mogą przetrwać wyłącznie w sytuacji, gdy nie określono kar umownych za odstąpienie lub możliwe jest utrzymanie wyłącznie kary umownej na wypadek odstąpienia.
Zasadnym jest zatem, aby strony w umowie o roboty budowlane wprost określiły jakie skutki dla kar umownych będzie miało odstąpienie od umowy.
Przedawnienie kary umownej
Kara umowna przedawnia się razem ze zobowiązaniem głównym (np. dotyczącym zapłaty wynagrodzenia). Roszczenia z umowy o roboty budowlane przedawniają się w terminie 6 lat albo 3 lat, jeżeli są to roszczenia o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Termin przedawnienia rozpoczyna się w dniu wymagalności roszczenia (tj., kiedy możemy żądać zapłaty kary umownej) lub w dniu, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony dokonał wezwania w najwcześniej możliwym terminie. Wymagalność kar umownych za opóźnienie w wykonaniu robót powstaje po każdym dniu opóźnienia (a nie dopiero po wezwaniu do zapłaty). W przypadku roszczenia o karę umowną za zwłokę w terminowym usunięciu wady przedmiotu umowy – wymagalność rozpoczyna się w pierwszym dniu po upływie terminu do usunięcia wady.
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach dotyczących kar umownych to zadzwoń pod numer 61 852 26 10 lub napisz e-mail na adres pmj@jarzpartner.pl i umów się na pierwszą konsultację w Kancelarii Prawnej Jarzyński & Wspólnicy.
