W dniu 18 listopada 2015 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę w sprawie o sygn. akt III CZP 60/15 dotyczącą ustalenia właściwości sądu w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej przeciwnika będącego ubezpieczycielem w brzmieniu:
„W postępowaniu o zawezwanie ubezpieczyciela do próby ugodowej w sprawie o roszczenia wynikające z umów ubezpieczeń obowiązkowych lub obejmujących roszczenia z tytułu tych ubezpieczeń właściwy jest sąd określony w art. 185 k.p.c.”.
Zgodnie ze wskazanym art. 185 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, o zawezwanie do próby ugodowej – bez względu na właściwość rzeczową – można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika. Nie mniej jednak art. 9 Ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej oraz art. 20 ust. 1 Ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych regulują swoistą właściwość przemienną, uprawniającą do złożenia pozwu przeciwko ubezpieczycielowi również do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania lub siedziby osoby, która dochodzi odszkodowania.
W dotychczasowej praktyce sądy różnie traktowały przedstawiany problem i na przykład do póki ubezpieczyciel nie podnosił stosownego zarzutu, po prostu przeprowadzały posiedzenie pojednawcze. Na skutek uchwały Sądu Najwyższego, poszkodowany nie będzie mógł już jednak skierować wniosku o zawezwanie do próby ugodowej do sądu właściwego wedle swojego miejsca zamieszkania, co może zrobić w przypadku wniesienia pozwu przeciwko ubezpieczycielowi.
Kancelaria J&N mając na względzie interes poszkodowanych oraz orzeczenia sądów powszechnych, które prezentują stanowisko odmienne od uchwały Sądu Najwyższego, postuluje odejście od ścisłej wykładni gramatycznej powyższego przepisu i uznanie, że w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej przeciwnika będącego ubezpieczycielem właściwości miejscowej nie należy określać wyłącznie na podstawie przepisów ogólnych Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących właściwości miejscowej (vide: art. 27-30 Kodeksu postępowania cywilnego).
Jak słusznie podnosi się w literaturze i orzecznictwie, złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej jest czynnością dokonywaną przed sądem, mogącą zmierzać do dochodzenia roszczenia. Sądy zaś, co do zasady powinny zmierzać do tego, aby sprawy sporne pomiędzy stronami były rozstrzygane w drodze ugody.
aplikant radcowski Katarzyna Pawlińska: „Na tle uchwały Sądu Najwyższego powstaje pytanie, czy skład orzekający uwzględnił założenia i cele leżące u podstaw wprowadzenia szczegółowych przepisów regulujących właściwość sądu w przypadku sporu z ubezpieczycielem . Należy zwrócić uwagę, że przyjęcie ścisłej, gramatycznej wykładni art. 185 K.p.c. będzie utrudniało dochodzenie roszczeń wynikających z umów ubezpieczenia”.
Ponadto, za dopuszczalnością zastosowania w sprawach o zawezwanie do próby ugodowej przeciwnika będącego ubezpieczycielem art. 9 Ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej oraz art. 20 ust. 1 Ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych przemawiają również względy natury praktycznej.
Powyższe regulacje mają na celu ochronę poszkodowanych, znajdujących się w słabszej pozycji procesowej oraz co do zasady w gorszej sytuacji majątkowej, jak również nieposiadających fachowych umiejętności, w przeciwieństwie do ubezpieczyciela. Zazwyczaj ubezpieczyciel dysponuje również oddziałami na terenie całego kraju i to pracownicy w nich zatrudnieni lub kooperujący prawnicy zajmują się prowadzeniem spraw sądowych na danym obszarze. Ubezpieczyciele nie ponoszą zatem znaczących kosztów w przypadku konieczności stawiennictwa ich pracowników i pełnomocników przed sądem właściwym dla miejsca zamieszkania poszkodowanego.
W sytuacji, gdy większość ubezpieczycieli ma swoje siedziby w Warszawie, omawiana uchwała Sądu Najwyższego spowoduje, że wnioski o zawezwanie do próby ugodowej przeciwnika będącego ubezpieczycielem będą kierowane w przeważającej części do sądów rejonowych na terenie Warszawy. W takim stanie rzeczy zwiększy się obciążenie sądów oraz wzrosną koszty związane ze stawiennictwem na posiedzeniu poszkodowanego lub jego pełnomocnika.
