W niniejszym artykule z cyklu „Z prawem do celu” zajmiemy się omówieniem kwestii dotyczącej sporządzenia ważnego testamentu.
Testament to jednostronna czynność prawna, którą osoba zwana testatorem rozrządza swoim majątkiem na wypadek śmierci.
Kto może sporządzić testament?
Testament może być sporządzony tylko przez osobę mająca pełną zdolność do czynności prawnych, tj. osobę pełnoletnią, która nie jest ubezwłasnowolniona częściowo lub całkowicie.
Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy – nie mogą go sporządzić łącznie na przykład małżonkowie, wskazując co po ich śmierci ma się stać z ich majątkiem wspólnym.
Co istotne, tylko spadkodawca może sporządzić i odwołać testament – tych czynności nie może dokonać pełnomocnik.
Rodzaje testamentów i wymogi co do ich formy
Kodeks cywilny wyróżnia dwie kategorie testamentów – zwykłe i szczególne.
Do testamentów zwykłych zaliczamy: testament holograficzny, testament notarialny i testament allograficzny.
Najpopularniejszym rodzajem testamentu jest testament holograficzny, a więc sporządzony własnoręcznie przez testatora.
Dla jego ważności istotne jest, aby był napisany w całości pismem ręcznym, podpisany i opatrzony datą. Testament taki nie może zostać spisany np. na komputerze, maszynie czy przez inną osobę, a potem tylko podpisany własnoręcznie przez testatora. Podpisem nie mogą być parafka czy inicjały, a jedynie pełny podpis spadkodawcy [najlepiej imię (imiona) i nazwisko]. Brak daty nie w każdej sytuacji pociąga za sobą nieważność testamentu, choć powinno się ją wpisać.
Skontaktuj się ze mną
Testament notarialny polega na spisaniu rozrządzeń majątkowych testatora na wypadek śmierci przez notariusza w formie aktu notarialnego. Jest to dokument urzędowy, którego ważność trudno zakwestionować.
Kolejny testament allograficzny sporządza się przed urzędnikiem państwowym (wójtem/burmistrzem/prezydentem miasta, starostą, marszałkiem województwa, sekretarzem powiatu albo gminy lub kierownikiem urzędu stanu cywilnego) w obecności dwóch świadków, przez ustne oświadczenie swojej ostatniej woli. Treść oświadczenia zostaje spisana w protokole z podaniem daty sporządzenia, a następnie odczytana i podpisana przez spadkodawcę, osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków.
Testamentu allograficznego nie mogą sporządzić osoby głuche lub nieme.
Przepisy Kodeksu cywilnego określają również precyzyjnie kto nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu. I tak, świadkiem nie może być osoba niepełnoletnia lub ubezwłasnowolniona częściowo lub całkowicie, niewidoma, głucha, niema, nie mogąca czytać i pisać, nie władająca językiem w którym sporządzono testament oraz skazana prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.
Świadkiem nie może być również osoba, dla której w testamencie przewidziano jakąkolwiek korzyść a także małżonek testatora jego krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nim w stosunku przysposobienia.
Przepisy Kodeksu cywilnego normują również testamenty szczególne –ustny, podróżny i wojskowy.
Testament ustny może zostać spisany w sytuacji, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli ze względu na szczególne okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Testament taki sporządza się oświadczając ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Jeden ze świadków albo osoba trzecia może w terminie roku od jego złożenia spisać oświadczenie spadkodawcy, podając miejsce i datę oświadczenia oraz sporządzenia pisma, które zostanie podpisane przez spadkodawcę i co najmniej dwóch świadków.
W przypadku braku stwierdzenia treści testamentu w wyżej wymieniony sposób, może to nastąpić w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy (otwarcia spadku) przez złożenie przed sądem zgodnych zeznań przez świadków.
Testamenty podróżny i wojskowy są rzadko spotykane w obrocie, stąd nie będą omówione w niniejszym artykule.
Kiedy testament jest nieważny?
Przepisy Kodeksu cywilnego określają również, kiedy testament jest nieważny.
Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
1. w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2. pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
3. pod wpływem groźby.
Przykładami stanów wyłączających świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyraźnie woli mogą być np. zaburzenia psychiczne, zespół otępienny, wyczerpanie organizmu i siły woli spowodowane długotrwałą chorobą, stany depresyjne i maniakalne, alkoholizm, narkomania, stan po podaniu silnych leków psychotropowych, zatrucie toksycznymi substancjami, gorączka, hipnoza, agonia.
Przykładem nieważności testamentu ze względu na błąd może być sytuacja, w której testator zapisał cały swój majątek synowi, który po jego śmierci okazał się nie być jego dzieckiem. Sytuacja ta będzie jednak wymagała wykazania, że gdyby spadkodawca wiedział, że nie jest to jego dziecko, to nie uwzględniłby go w testamencie.
Testament będzie także nieważny, jeżeli zostanie sporządzony pod wpływem groźby, np. osoba grożąc spadkodawcy wymusi na nim spisanie testamentu o określonej treści.
Odwołanie testamentu
Po sporządzeniu testamentu, tylko spadkodawca mający pełną zdolność do czynności prawnych może go osobiście w każdej chwili odwołać – w całości albo w części.
Odwołanie testamentu może nastąpić poprzez sporządzenie nowego testamentu, zniszczenie obecnego lub pozbawienie go cech, od którego zależy jego ważność (np. zamazanie albo oderwanie podpisu) bądź też dokonanie w nim zmian, z których wynika, że spadkodawca chce go odwołać.
Jeżeli testator sporządza nowy testament to warto, aby zaznaczył w nim, że poprzedni odwołuje. W przypadku braku takiego zastrzeżenia, odwołaniu ulegają tylko te fragmenty które są sprzeczne z nowym testamentem.
Jeżeli potrzebujesz pomocy przy sporządzeniu testamentu lub w sprawie spadkowej to zadzwoń pod numer telefonu 61 852 26 10 lub napisz e-mail na adres: pmj@jarzpartner.pl i umów się na pierwsze spotkanie w Kancelarii Prawnej Jarzyński & Wspólnicy.
