Problemy osób spłacających zadłużenia z tytułu kredytów indeksowanych do waluty obcej – najczęściej franka szwajcarskiego (CHF) – to temat regularnie powracający co pewien czas na pierwsze strony gazet i łamy poczytnych tygodników.
Z prawnego punktu widzenia zasada swobody umów – oczywiście przy zachowaniu zgodności z przepisami bezwzględnie obowiązującymi – pozwala bankom i ich klientom na kształtowanie treści umowy kredytowej w sposób dowolny, w tym ustalenie, że spłata kredytu będzie następowała w odniesieniu do waluty obcej.
Jednym ze skutków postępującego wzrostu kursu franka szwajcarskiego było jednak dokładne przyjrzenie się działaniom banków oraz stosowanym przez nie klauzulom umownym. W ten sposób, w efekcie powództwa wytoczonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeciwko Bankowi Millenium S.A. – rozpoznanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie[1], m.in. uznano za niedozwolone i zakazano pozwanemu wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień wzorca umowy o treści:
„Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w banku […] w dniu uruchomienia kredytu lub transzy (§ 2 ust 2 Umowy o kredyt hipoteczny – dalej Umowa).”:
oraz
„W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty.” (§ 8 ust 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej […] S.A. – dalej Regulamin)”
Powołany wyrok został następnie utrzymany w mocy przez Sąd Apelacyjny w Warszawie[2], a cytowane klauzule wpisano do Rejestru Klauzul Niedozwolonych[3]. Podstawową kwestią, która zaważyła na werdykcie Sądu, był brak wskazania konsumentowi na jakich zasadach wspomniana Tabela Kursów Walut Obcych jest ustalana przez Bank. Kwestionowane zapisy mogły prowadzić do zastosowania przez Bank dowolnego kursu, a tym samym do nadużyć i czerpania dodatkowych korzyści, stanowiących koszt klienta, o którym nie został poinformowany przy zawieraniu umowy.
Jak się okazuje, analogiczne postanowienia zawierał również regulamin znajdujący zastosowanie do umów kredytowych zawieranych z konsumentami przez EFG Eurobank Ergasias S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce, znany pod nazwą POLBANK, którego następcą prawnym w wyniku fuzji jest obecnie Raiffeisen Bank Polska S.A. (aktualna nazwa handlowa Raiffeisen POLBANK). W tym przypadku, stosowne zapisy regulaminu odwoływały się do kursów wymiany walut wynikających z „Tabeli” Banku – bez dalszego uszczegółowienia zasad, na jakich jest ona tworzona.
Co ciekawe, już w 2008 roku Komisja Nadzoru Finansowego wydała rekomendację S (II) wskazują m.in., że w każdej umowie dotyczącej walutowych ekspozycji kredytowych powinien znaleźć się zapis wskazujący dokładnie na sposoby i terminy ustalania kursu wymiany walut.
Powyższa rekomendacja została następnie recypowana do Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe poprzez dodanie z dniem 26 sierpnia 2011 r. art. 69 ust. 2 pkt 4a) Prawa bankowego zobowiązującego Bank, aby w przypadku umów o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, podawał klientowi szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest w szczególności kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.
Wspomniana nowelizacja posiłkowo potwierdza, że klauzule zastosowane przez banki w uprzednio zawartych umowach kredytowych naruszały interesy konsumentów.
Konsekwencje takiego stanu rzeczy nie zostały jeszcze rozstrzygnięte w praktyce, a w zależności od szczegółowych warunków konkretnych umów oraz ustalonego sposobu spłaty zobowiązania kredytowego, możliwe jest przedstawienie co najmniej kilku rozwiązań zdecydowanie korzystniejszych dla kredytobiorców.
__________________________________________
[1] Zob.: wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 14.12.2010 r., sygn. akt XVII AmC 426/09 – link.
[2] Zob.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21.10.2011 r., sygn. akt VI ACa 420/11 – link.
[3] Zob.: http://uokik.gov.pl/rejestr/ – wpisy klauzul nr 3178 i nr 3179.
