Pozwolenie na budowę może być obarczona wadą procesową, którą można usunąć w trybie wznowienia postępowania pozwalającego na ponowne rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy zakończonej decyzją ostateczną.
Roboty budowlane można rozpocząć na podstawie decyzji o pozwoleniu na budowę z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie z 7 lipca 1994 r, Prawo budowlane. Nie ulega wątpliwości, że pozwolenie na budowę jest decyzją administracyjną i stosuje się do niej reguły wynikające z ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.).
Jak wynika z zasady trwałości decyzji administracyjnych wyrażonej w art. 16 par. 1 k.p.a., decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w k.p.a. lub ustawach szczególnych. Przykładowo, decyzja organu pierwszej instancji staje się ostateczna wobec jej niezaskarżenia odwołaniem lub w przypadku jej utrzymania w mocy przez organ odwoławczy w wyniku rozpatrzenia odwołania.
Tu możesz przeczytać więcej o zasadzie trwałości decyzji administracyjnej.
Przesłanki wznowienia postępowania dotyczącego pozwolenia na budowę
W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli: 1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe; 2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa; 3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ, który podlega wyłączeniu; 4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu; 5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który ją wydał; 6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu; 7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji; 8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.
Dodatkowo można żądać wznowienia w przypadku, gdy: Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja; zostało wydane orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które ma wpływ na treść wydanej decyzji; zostało wydane orzeczenie sądu stwierdzające naruszenie zasady równego traktowania, zgodnie z ustawą z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, jeżeli naruszenie tej zasady miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy zakończonej decyzją ostateczną.
W odniesieniu do decyzji o pozwoleniu na budowę można spotkać się m.in. ze wznowieniem, jeżeli dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne okazały się fałszywe; decyzja wydana została w wyniku przestępstwa; strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu; wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który ją wydał; decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu.
W jaki sposób następuje wznowienie postępowania w sprawie pozwolenia na budowę?
Wznowienie postępowania w sprawie następuje z urzędu lub na żądanie strony.
Wznowienie z uwagi na niezawiniony brak udziału strony w postępowaniu oraz ze względu na niezgodność z Konstytucją, ww. orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, ww. orzeczenie sądu stwierdzające naruszenie zasady równego traktowania następuje tylko na żądanie strony.
Wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia. Stanowi ono podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy.
Do jakiego organu administracji i w jakim terminie wnosi się podanie?
Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji (czyli co do zasady do starosty lub prezydenta miasta na prawach powiatu albo wojewody), w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia.
Natomiast termin do złożenia podania o wznowienie w sytuacji niezawinionego braku udziału strony biegnie od dnia, w którym dowiedziała się ona o decyzji.
Odmowa wznowienia
Odmowa wznowienia następuje w drodze postanowienia. Można na nie złożyć zażalenie.
Jeżeli istnieją jakiekolwiek wątpliwości w zakresie istnienia podstawy wznowienia wskazanej przez stronę i zachodzi potrzeba zbadania sprawy w tym zakresie, niezbędne jest wydanie postanowienia o wznowieniu postępowania. Przesłanką odmowy wznowienia postępowania nie może być negatywny wynik ustaleń co do przyczyn wznowienia, natomiast może nią być żądanie wznowienia postępowania z przyczyny innej niż wymieniona w przepisach (wyrok NSA w Warszawie z 5 listopada 1999 r., sygn. akt II SA 1604/99).
Postanowienie o odmowie wznowienia postępowania można wydać tylko w tych wypadkach, gdy z żądaniem wystąpiła osoba, która nie jest stroną albo która wprawdzie jest stroną, ale wniosła żądanie po upływie terminu, a nie ma podstaw do jego przywrócenia. Rozstrzygnięcie takie można również podjąć, gdy żądanie pochodzi od strony niemającej zdolności do czynności prawnych, działającej bez przedstawiciela ustawowego. Do wydania postanowienia o odmowie wznowienia postępowania może również dojść wtedy, gdy w sposób oczywisty można z twierdzeń strony wyprowadzić wniosek o braku związku przyczynowego pomiędzy wskazaną podstawą wznowienia a treścią dotychczasowej decyzji. Innymi słowy, jeżeli da się z góry wykluczyć ten związek przyczynowy, dopuszczalne będzie podjęcie decyzji odmownej (wyrok NSA we Wrocławiu z 6 marca 1996 r., sygn. akt SA/Wr 1652/95).
Ustalenie stron
Organ prowadząc postępowanie w sprawie wydania pozwolenia na budowę musi ustalić krąg stron postępowania. Stronami w postępowaniu w sprawie pozwolenia na budowę są: inwestor oraz właściciele, użytkownicy wieczyści lub zarządcy nieruchomości znajdujących się w obszarze oddziaływania obiektu. W szczególnych przypadkach stroną takiego postępowania może być organizacja ekologiczna w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa lub w postępowaniu poprzedzonym decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach a także strona postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
Tu możesz przeczytać jak ustalić strony postępowania o pozwolenie na budowę a tu jak wyznaczenie obszaru oddziaływania obiektu wpływa na ustalenie kręgu stron postępowania o pozwolenie na budowę.
Krąg podmiotów w sprawie, której przedmiotem jest pozwolenie na budowę prowadzone w trybie wznowienia postępowania, z wyjątkiem przypadku, gdy strona bez swej winy nie brała udziału w postępowaniu, powinien być ustalony identycznie jak w sprawie w tym przedmiocie prowadzonej w trybie zwykłym (wyrok NSA z 9 grudnia 2015 r., sygn. akt II OSK 935/14). Niezależnie od ustalenia kręgu stron postępowania zwykłego, organ rozpatrujący stosowny wniosek o wznowienie postępowania zobowiązany jest na nowo ustalić strony postępowania wznowieniowego, w sytuacji, gdy złożony wniosek o wznowienie dotyczy postępowania w sprawie udzielenia pozwolenia na budowę (wyrok WSA w Gliwicach z 20 marca 2020 r., sygn. akt II SA/Gl 41/20).
Organ prowadzący postępowanie wznowieniowe ma m.in. obowiązek powiadomić wszystkie strony o wszczęciu postępowania na żądanie strony lub z urzędu oraz zapewnić im czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
Kto prowadzi postępowanie w sprawie?
Postępowanie wznowieniowe prowadzi organ administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji. W przypadku decyzji o pozwoleniu na budowę może być to zatem starosta lub prezydent miasta na prawach powiatu, wojewoda lub Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego.
Jeżeli przyczyną wznowienia jest działalność organu wymienionego powyżej, o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia, który równocześnie wyznacza organ właściwy do przeprowadzenia postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy. Obowiązek zastosowania tej regulacji wymaga zaistnienia związku pomiędzy którąkolwiek z przesłanek wznowienia postępowania a działaniem lub zaniechaniem organu. Pojęcie działalności obejmuje bowiem tylko takie działanie lub zaniechanie, które doprowadziło do zaistnienia którejkolwiek z przesłanek wznowienia postępowania. Natomiast przepis nie wymaga, by działanie lub zaniechanie miało charakter kwalifikowany, w szczególności zawiniony (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 25 lipca 2018 r., sygn. akt II SA/Gd 291/18). Przez działalność organu należy rozumieć takie właściwości i zachowanie w toku prowadzonego postępowania, które mogłyby godzić w zasadę obiektywizmu i być wyrazem stronniczego stanowiska przy wydaniu decyzji ostatecznej (wyrok WSA w Łodzi z 29 listopada 2019 r., sygn. akt III SA/Łd 856/19).
Wstrzymanie wykonania decyzji
Organ właściwy w sprawie wznowienia postępowania wstrzyma postanowieniem z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania. Co do zasady strona może je zaskarżyć zażaleniem. Jeśli decyzja zostanie wstrzymana to nie będzie można legalnie prowadzić inwestycji.
Zaistnienie przesłanki prawdopodobieństwa uchylenia we wznowionym postępowaniu decyzji ostatecznej, nie wymaga udowodnienia, że decyzja dotychczasowa będzie podlegać uchyleniu. Ocena prawdopodobieństwa uchylenia powinna być jednak przekonująca i wyczerpująca, oparta na materiale dowodowym, nawiązująca do przesłanki wznowienia postępowania oraz do konkretnych okoliczności wskazujących na prawdopodobieństwo wyeliminowania decyzji ostatecznej we wznowionym postępowaniu (wyrok WSA w Białymstoku z 30 sierpnia 2022 r., sygn. akt II SA/Bk 416/22). Ocena prawdopodobieństwa, o którym mowa powyżej musi być dokonana przez pryzmat możliwości zaistnienia zgłoszonej we wniosku podstawy wznowienia postępowania w świetle zebranego dotychczas materiału dowodowego oraz możliwości uchylenia badanej decyzji. Określenie prawdopodobieństwa uchylenia decyzji powinno polegać na poddaniu badaniu przesłanki wznowieniowej, która ma w danej sprawie zastosowanie oraz uzasadnieniu, dlaczego możliwe jest uchylenie konkretnej decyzji (wyrok WSA w Rzeszowie z 12 lipca 2022 r., sygn. akt II SA/Rz 200/22).
Decyzja
Właściwy organ administracji publicznej po przeprowadzeniu postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy wydaje decyzję, w której: 1) odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, 145a-145b k.p.a., albo 2) uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, 145a-145b k.p.a., i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy.
Jak wynika z orzecznictwa, decyzja o odmowie uchylenia decyzji dotychczasowej nie stanowi rozstrzygnięcia co do istoty sprawy. Wydanie jej jest bowiem następstwem ustalenia przez organ braku podstaw wznowieniowych, co wyłącza dopuszczalność rozstrzygania o istocie sprawy. Ustalenie to pozbawia bowiem organ możliwości przystąpienia do oceny decyzji dotychczasowej, a w szczególności oceny, czy zapadła ona z naruszeniem prawa. Decyzja taka stanowi stwierdzenie prawidłowości wydanej decyzji, co lepiej służy realizacji zasady trwałości decyzji niż stwierdzenie jej wydania z naruszeniem prawa (wyrok NSA z 11 maja 2010 r., sygn. akt II OSK 768/09).
Jakie są ograniczenia dotyczące uchylenia decyzji?
Uchylenie decyzji w sytuacji gdy dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe lub decyzja wydana została w wyniku przestępstwa nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 10 lat, zaś z pozostałych przyczyn, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 5 lat.
Nie uchyla się decyzji także w przypadku, jeżeli w wyniku wznowienia mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej.
W przypadku, gdy w wyniku wznowienia nie można uchylić decyzji na skutek okoliczności ograniczających dopuszczalność jej uchylenia w wyniku wznowienia, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których jej nie uchylił.
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach dotyczących pozwolenia na budowę to zadzwoń pod numer 61 852 26 10 lub napisz e-mail na adres pmj@jarzpartner.pl i umów się na pierwszą konsultację w Kancelarii Prawnej Jarzyński & Wspólnicy.
