W dniu 9 września 2015 roku Sąd Najwyższy wydał wyrok w sprawie o sygn. akt IV CSK 754/14 dotyczącej roszczenia użytkownika wieczystego o wykupienie jego nieruchomości przez gminę w oparciu o art. 36 ust. 1 Ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
Sąd Najwyższy badał, czy dla roszczenia właściciela (użytkownika wieczystego) o wykupienie nieruchomości przez gminę mają znaczenie ustalenia starego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który na podstawie art. 87 ust. 3 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym utracił moc z dniem 31 grudnia 2003 roku.
Istotne w sprawie było to, że powód nabył nieruchomość w okresie tzw. luki planistycznej1, natomiast w następstwie uchwalenia nowego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego utracił możliwość korzystania z niej zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem.
Sąd Okręgowy oraz Sąd Apelacyjny oddaliły żądanie powoda stwierdzając, że skoro w dniu nabycia nieruchomości nie była ona objęta planem miejscowym, a powód z niej nie korzystał, nie można mówić o dotychczasowym przeznaczeniu nieruchomości.
Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska Sądów obu instancji.
W omawianym wyroku Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż to nie właściciele, a gmina powinna ponosić odpowiedzialność za bezczynność związaną z brakiem uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jeżeli wpłynęła ona negatywnie na zakres korzystania z nieruchomości lub jej wartość.
Sąd Najwyższy powołał się na zasadę „ciągłości planistycznej” gminy w kontekście skutków luki planistycznej istniejącej w okresie pomiędzy utratą mocy obowiązującej starych planów, a wejściem w życie nowych.
Zdaniem Sądu Najwyższego:
„W tym ujęciu planowanie przestrzenne to proces o charakterze ciągłym, z czym wiąże się oczekiwanie, że uchylenie obowiązującego miejscowego planu łączy się z jednoczesnym uchwaleniem nowego planu.”.
W orzeczeniu odwołano się również do wyroku Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2009 roku, sygn. akt I CNP 82/08, zgodnie z którym nie ma przeszkód do uwzględniania danych wynikających z poprzedniego planu i pomocniczego odwołania się do jego treści, gdyż brak jest podstaw do przyjęcia, że dotychczasowe przeznaczenie nieruchomości i charakter terenu ulegają automatycznej zmianie wraz z wygaśnięciem mocy obowiązującej poprzedniego planu.
W konkluzji Sąd Najwyższy stwierdził, iż błędny jest pogląd o braku podstaw do formułowania zasady ciągłości planowania przestrzennego oraz ocena, iż w sytuacji, w której na danym terenie, w związku z wygaśnięciem poprzednio obowiązującego planu miejscowego nie obowiązywał, do czasu uchwalenia nowego planu miejscowego, żaden miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, nie można ustalić „dotychczasowego przeznaczenia terenu”.
W tym wyroku Sąd Najwyższy stwierdził również, iż dla określenia przeznaczenia nieruchomości innego niż jej rzeczywiste wykorzystanie nie jest wymagane uprzednie wydanie decyzji o warunkach zabudowy.
W uzasadnieniu wyroku podkreślono, że:
„[…] ocenę, czy nieruchomość może być wykorzystana w sposób dotychczasowy lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem powinno się opierać nie tylko na uprzednim faktycznym jej wykorzystaniu, lecz należy też uwzględniać potencjalne możliwości w tym zakresie, a więc badać nie tylko to, jak była, ale także to, jak mogła być zagospodarowana.”.
Stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy jest zbieżne z argumentami podnoszonymi przez Kancelarię J&N w sporach o zapłatę przez gminę odszkodowania lub wykupienie nieruchomości w związku z uchwaleniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
___________________
[1] Luka planistyczna [definicja] – 1. okres pomiędzy wygaśnięciem dotychczasowego planu zagospodarowania przestrzennego a wejściem w życie nowego, w którym dla zagospodarowania nieruchomości niezbędne jest wydanie decyzji o warunkach zabudowy; 2. sytuacja, w której dla danego terenu nie obowiązuje plan zagospodarowania przestrzennego.
