Sąd Najwyższy w wyroku z 9 marca 2016 roku o sygn. akt II CSK 411/15 zbadał kwestie dotyczące roszczenia określonego w art. 36 ust. 3 Ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (dalej jako: u.p.z.p.), zgodnie z którym:
„Jeżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, wartość nieruchomości uległa obniżeniu, a właściciel albo użytkownik wieczysty zbywa tę nieruchomość i nie skorzystał z praw, o których mowa w ust. 1 i 2 (art. 36 ust. 1 i 2 u.p.z.p. – dopisek autora), może żądać od gminy odszkodowania równego obniżeniu wartości nieruchomości.”.
W omawianym wyroku stwierdzono, że roszczenie z art. 36 ust. 3 u.p.z.p. powstaje tylko na rzecz właściciela lub użytkownika wieczystego, który nie zrealizował roszczeń z art. 36 ust. 1 lub 2 u.p.z.p. i zbywa nieruchomość (prawo użytkowania wieczystego).
Sąd Najwyższy trafnie zwrócił uwagę na niekonsekwencję ustawodawcy, który w art. 36 ust 3 u.p.z.p. posługuje się pojęciem „zbycia” nieruchomości, natomiast w art. 37 ust. 1 u.p.z.p. dotyczącym sposobu określenia wysokości odszkodowania wskazuje na jego ustalenie na dzień „sprzedaży” nieruchomości.
Pomimo tej rozbieżności, Sąd Najwyższy opowiedział się za jednolitym stanowiskiem orzecznictwa, zgodnie z którym pod pojęciem „zbycia” nieruchomości wskazanym w art. 36 ust. 3 u.p.z.p. należy rozumieć czynność prawną odpłatną.
W stanie faktycznym sprawy rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy taką czynnością było wniesienie przez powódkę do spółki przedsiębiorstwa, w skład którego wchodziła nieruchomość, która utraciła wartość w związku z wejściem w życie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Tym samym uznano, że wniesienie nieruchomości aportem do spółki legitymuje zbywcę do wystąpienia z roszczeniem z art. 36 ust. 3 u.p.z.p.
Sąd Najwyższy w omawianym wyroku z 9 marca 2016 roku potwierdził również powszechnie przyjęte stanowisko doktryny i orzecznictwa, stwierdzając że:
„Uzyskana z odpłatnego zbycia nieruchomości korzyść podlega zaliczeniu na poczet ustalonego odszkodowania z tytułu obniżenia wartości tej właśnie nieruchomości.”.
Należy zgodzić się z powyższym twierdzeniem. Przyjęcie odwrotnego wiązałoby się z uzyskaniem przez zbywcę podwójnych korzyści – z tytułu zbycia nieruchomości oraz odszkodowania z tytułu obniżenia jej wartości.
Sąd Najwyższy rozpatrywał również kwestię zależności pomiędzy podziałem nieruchomości dokonanym po uchwaleniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego a roszczeniem z art. 36 ust. 3 u.p.z.p.
W wyroku czytamy, że:
„[…] plany zagospodarowania przestrzennego powstają nie dla konkretnych działek gruntu ale dla oznaczonego terenu, obszaru położonego w opisanych w uchwale i oznaczonych na planie granicach. W tych granicach mogą następować podziały istniejących nieruchomości gruntowych przez likwidację wchodzących w skład tych nieruchomości działek ewidencyjnych lub tworzenie nowych. Tak więc plan miejscowy ustala przeznaczenie danej nieruchomości bez względu na to, w jaki sposób ta nieruchomość jest podzielona, lub zostanie podzielona, ewidencyjnie […]”.
Tym samym dla bytu roszczenia z art. 36 ust. 3 u.p.z.p. nie ma znaczenia okoliczność, że po uchwaleniu planu zagospodarowania przestrzennego nastąpił podział nieruchomości.
